Chemia z konspiracją w parze.

Maria Magdalena Antonina Szelągowska ps. „Rysia” (ur. 19 stycznia 1905 we Lwowie, zm. 3 sierpnia 1989 r.) – inżynier chemik, żołnierz AK, uczestniczka powstania warszawskiego, po wojnie w podziemiu antykomunistycznym.

Wczesne życie

W 1923 po zdaniu matury Poszła na studia dwa lata później z chemii na wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Po jednym semestrze na wyższej szkole Handlowej z kąt przeniosła się na wydział chemii Politechniki Warszawskiej. 15 III 1932 otrzymała stopieni inżyniera chemika. Od 1 XI pracowała w Warszawie jako zastępca kierownika produkcji Wytwórni Chemicznej. Następnie jako kierownik laboratorium fabrycznego W zakładach przemysłu handlowego.

W okresie okupacji niemieckiej. W drożdżowni jako zastępcą kierownika produkcji, jednocześnie aktywna w konspiracji. Współpracowała prawdopodobnie z generałem T. Pełczyniski. Szef sztabu komendy głównej AK. 1944 pomagała rtm. Witoldowi Pileckiemu w uporządkowaniu materiałów dotyczących jego działalności w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Po upadku powstania warszawskiego t.r. przebywała od października w kilku obozach na terenie Rzeszy; w ostatnim z nich, w Greiz, pracowała od listopada w pobliskiej fabryce zbrojeniowej. Po wyzwoleniu 18 IV 1945 przez wojska amerykańskie przebywała m.in. w Tüssen i Murnau, gdzie ponownie spotkała Pileckiego.

we Włoszech; 7 VIII została wcielona do 17. komp. Pomocniczej Służby Kobiet i odkomenderowana do Ekspozytury dowództwa II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych. Pilecki przedstawił ją m.in. ppłk. Stanisławowi Kijakowi z Oddz. II sztabu II Korpusu jako członka grupy wracającej do kraju. Oczekując na wyjazd do Polski, pomagała Pileckiemu w spisywaniu raportu o Związku Organizacji Wojskowych w Auschwitz.

Krystyna Kwiecińska

Po powrocie do Polski przybrała nazwisko, którym posługiwała się zamieszkała przy ul. Woronicza 16. Z polecenia Pileckiego współorganizowała od początku stycznia 1946 sieć informacyjną II Korpusu, m.in. w kwietniu t.r. pośredniczyła w nawiązaniu kontaktu ze Szturm de Sztremem, działaczem PPS-Wolność, Równość, Niepodległość. Uzyskiwane od niego materiały dotyczące Polskiej Partii Robotniczej, PPS oraz ogólnej sytuacji politycznej w Polsce.

Przy ul. Kwiatowej 24 zorganizowała na polecenie Pileckiego punkt kontaktowy ze skrytką na materiały wywiadowcze; również w swoim mieszkaniu gromadziła i opracowywała napływające z różnych źródeł materiały, m.in. o działalności organów bezpieczeństwa. Wspólnie ze współpracownikiem Pileckiego, Makarym Sieradzkim, zorganizowała składy broni w jego mieszkaniu przy ul. Pańskiej 85, a także przy ul. Skrzetuskiego 20.

Proces UB

Dn. 9 V 1947 została S. zatrzymana przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po zeznaniach aresztowanego 8 V t.r. Pileckiego oraz przeprowadzonej w jej mieszkaniu przy ul. Woronicza rewizji znaleziono skrytkę z 71 kliszami fotograficznymi, zawierającymi materiały wywiadowcze. S. osadzono w więzieniu przy ul. Rakowieckiej, gdzie bezskutecznie inwigilowana przez podstawioną konfidentkę, została przeniesiona do izolatki. Ponownie umieszczona w celi wieloosobowej, przyłączyła się do buntu więźniarek i została ukarana 48-godzinnym karcerem; w geście solidarności z represjonowanymi więźniarkami zrzekła się na ich rzecz paczek żywnościowych. W śledztwie została uznana za «informatorkę i kierowniczkę biura studiów wywiadu Andersa.

Procesie Pileckiego

, Płużańskiego, Sieradzkiego, Różyckiego, Maksymiliana Kauckiego, Ryszarda Jamontt-Krzywickiego i Jerzego Nowakowskiego, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego (WSR) w Warszawie pod przewodnictwem ppłk. Jana Hryckowiana została uznana 15 III t.r. winną «zbrodni zdrady stanu i zdrady Narodu» i wraz z Pileckim i Płużańskim skazana na karę śmierci, utratę praw publicznych i honorowych oraz przepadek mienia. Jednocześnie skład sędziowski opiniował złagodzenie jej kary śmierci do kary dożywotniego pozbawienia wolności. Wyrok podtrzymał 3 V Najwyższy Sąd Wojskowy. Dn. 20 V prezydent Bolesław Bierut skorzystał z prawa łaski i zamienił jej wyrok na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Sprawa trafiła ponadto na posiedzenie Biura Politycznego KC Polskiej Partii Robotniczej 21 V, gdzie uznano za niewskazane wykonanie wyroku śmierci na kobiecie. Prawdopodobnie na taką decyzję miała wpływ interwencja byłego członka Prezydium Krajowej Rady Narodowej Stanisława Grabskiego, u którego szukał wsparcia ojciec S-iej. Pierwsze miesiące odbywania kary spędziła S. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej. Przewieziona 30 IX do Zakładu Karnego w Fordonie w Bydgoszczy, wykazywała się hardością i pogardliwym stosunkiem do strażników; w rezultacie przyznano jej kategorię A (więźniów najbardziej niebezpiecznych o wrogim nastawieniu do politycznej rzeczywistości) oraz poddawano czasowej izolacji. Osadzona 26 VIII 1952 w Zakładzie Karnym w Inowrocławiu zachorowała na psychonerwicę i od 9 VI 1953 była leczona w szpitalach więziennych w Grudziądzu, a od 8 X t.r. w Bydgoszczy. Dn. 5 IV 1954 komisja lekarska uznała, że jej dalsze izolowanie jest niewskazane. Od 18 III 1955 przebywała S. ponownie w Fordonie.

Dn. 31 X 1968 przeszła na emeryturę, a na utrzymanie dorabiała tłumaczeniami. Osiemdziesiątych latach mieszkała na Saskiej Kępie i działała w środowisku byłych «fordonianek». Do końca życia była inwigilowana przez Biuro Śledcze MSW. Zmarła 3 VIII 1989 w Warszawie, została pochowana 8 VIII w. grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim.

Jarek.